Η αλήθεια είναι ότι, όταν προγραμματίζουμε κάποια μονοήμερη εκδρομή με αφετηρία την Αθήνα, σπάνια το μυαλό μας πάει στον Ορχομενό, μιας και δεν έχουμε συνδυάσει την πόλη με τουριστικά αξιοθέατα.
Κι όμως. Μια οικογενειακή επίσκεψη στην περιοχή ήταν αρκετή για να αλλάξουμε άποψη, γιατί τελικά ο Ορχομενός διαθέτει και αρχαιολογικά μνημεία και βυζαντινό ενδιαφέρον και φυσική ομορφιά και νόστιμους μεζέδες. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η πρώτη μας στάση ήταν στον Θησαυρό του Μινύα, δηλαδή τον μυκηναϊκό θολωτό τάφο του μυθικού βασιλιά του Ορχομενού, που βρίσκεται κοντά στα ερείπια του προϊστορικού οικισμού. Κατασκευάστηκε το 1250 π.Χ. και σε αυτόν πρέπει να είχαν ταφεί μέλη της βασιλικής οικογένειας, όμως όλα τα πολύτιμα κτερίσματα των νεκρών αφαιρέθηκαν από τυμβωρύχους ήδη κατά την αρχαιότητα.
Το μνημείο ήταν ορατό και φημισμένο για πολλούς αιώνες μετά την αρχική του χρήση και φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε ως τόπος λατρείας κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Ο τάφος ήταν υπέργειος και προκαλεί εντύπωση το υπέρθυρο της εισόδου που είναι κατασκευασμένο από μόνο ένα λίθο μήκους περίπου 6 μ. και βάρους πολλών τόνων. Στο κέντρο του θαλάμου σώζεται μαρμάρινο βάθρο όπου επάνω του ήταν στημένα αγάλματα των θεών.
Το εσωτερικό του τάφου πρέπει να είχε διακόσμηση με χάλκινα και χρυσά κοσμήματα και χαλκοστρωμένο δάπεδο, γεγονός που βεβαιώνεται από τις υποδοχές στους τοίχους κι από ένα απομεινάρι πλάκας χαλκού σφηνωμένο ανάμεσα στο δάπεδο και τον τοίχο αριστερά της εισόδου.
Όπως πληροφορηθήκαμε από το ενημερωτικό υλικό, το μνημείο έφεραν στο φως οι ανασκαφές του Ερρίκου Σλήμαν στα 1881-1885, αν και πρώτος επιχείρησε το 1803, χωρίς επιτυχία, ο γνωστός Άγγλος Έλγιν.
Δίπλα στον μυκηναϊκό τάφο βρίσκεται το αρχαίο θέατρο του 4ου αι. π.X. Εδώ πραγματοποιούνταν μουσικοί αγώνες προς τιμήν των Τριών Χαρίτων, του Δία και του Διονύσου, όπως προκύπτει από τις επιγραφές που έχουν βρεθεί στην περιοχή. Μάλιστα, οι ανασκαφές απέδειξαν ότι το θέατρο τοποθετήθηκε σε σημείο όπου προϋπήρχε μυκηναϊκό νεκροταφείο, μια σπάνια περίπτωση σε διεθνές επίπεδο.
Η σημερινή μορφή του θεάτρου, που ολοκληρώθηκε τον 2ο αιώνα π.Χ., οφείλεται σε μία σειρά από ανακατασκευές και προσθήκες. Ωστόσο, σήμερα το μνημείο σώζεται σε κακή κατάσταση, καθώς πολλοί λίθοι έχουν αφαιρεθεί λόγω και της εύκολης πρόσβασης στον χώρο.
Βγαίνοντας από τον αρχαιολογικό χώρο, αρκεί να διασχίσεις τον δρόμο για να βρεθείς στην Παναγία της Σκριπούς, το παλιότερο βυζαντινό μνημείο της Βοιωτίας. Όλα τα σημαντικά μνημεία της πόλης βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής το ένα από το άλλο, άρα είναι απόλυτα λογικό το αίτημα για τη δημιουργία Αρχαιολογικού Πάρκου, που θα τα ενώνει όλα μεταξύ τους.
Από το αρχικό συγκρότημα της Παναγίας της Σκριπούς, λοιπόν, σώζεται μόνο το Καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Γραπτή επιγραφή ενσωματωμένη στο εξωτερικό της αψίδας του ιερού αναγράφει ότι κτήτορας ήταν ο Λέοντας, ο βασιλικός πρωτοσπαθάριος και η χρονολογία κατασκευής του ναού το 873/4. Μάλιστα, κομμάτια από κίονες, τοποθετημένα με διακοσμητικό τρόπο, είναι εμφανή πάνω στην τοιχοποιία του ναού, ενώ το όνομά του εικάζεται ότι προκύπτει από τις διάσπαρτες εντοιχισμένες επιγραφές εξωτερικά.
Μας πήρε αρκετή ώρα, αλλά τελικά εντοπίσαμε στον ναό το παλαιότερο μεσαιωνικό κατακόρυφο ηλιακό ρολόι στη χώρα μας κι αυτό ήταν αρκετό για να τραβήξει την προσοχή των παιδιών που άρχισαν τα πειράματα με τον Χρήστο, προσπαθώντας να βρουν την ώρα με τον παραδοσιακό τρόπο.
Αλλά αρκετά είπαμε για τα μνημεία του Ορχομενού, γιατί η πόλη έχει και φυσική ομορφιά. Μιλάμε, βέβαια, για τις πηγές των Τριών Χαρίτων, με τα τρεχούμενα νερά μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο, ιδανικά διαμορφωμένο για την εκτροφή της περιβόητης πέστροφας.
Πώς να φύγουμε, λοιπόν, από την περιοχή χωρίς να κάνουμε μία στάση στις ιχθυοκαλλιέργειες, όπου πέστροφες μεγαλώνουν στα νερά του ποταμού Μέλανα; Άξιζε τον χρόνο μας όχι μόνο για να χαζέψουμε τα ψάρια, αλλά κυρίως για να πάρουμε μαζί μας προμήθειες καπνιστών φιλέτων.
Οι ντόπιοι μάς είπαν – κι είχαν δίκιο – ότι καλό θα ήταν να δοκιμάσουμε πέστροφα για να μάθουμε και τα μυστικά της, πριν τη φτιάξουμε οι ίδιοι. Κάπως έτσι, καταλήξαμε σε ένα γραφικό εστιατόριο μέσα στο πράσινο, τις “Πηγές στον Ορχομενό”, όπου επιλέξαμε τρυφερή και φρεσκοκαπνισμένη ντόπια πέστροφα, με ψιλοκομμένο κρεμμυδάκι, πιπερίτσα και λεμονάτη σάλτσα. Μπουκιά και συχώριο…
Κι αφού πήραμε δυνάμεις και τα παιδιά έπαιξαν στον κήπο του εστιατορίου, φύγαμε για μια τελευταία στάση στη Χαιρώνεια. Αν προσπαθείτε να θυμηθείτε πού έχετε ξανασυναντήσει το όνομα, μην κουράζεστε.
Μας ακολουθεί από τα μαθητικά μας χρόνια και το μάθημα της Ιστορίας γιατί εκεί έγινε η ομώνυμη μάχη, στην οποία ο Φίλιππος Β’ της Μακεδονίας νίκησε τους Θηβαίους το 338 π.Χ. και στην οποία πήρε μέρος και ο μόλις 18 ετών τότε Αλέξανδρος.
Σε ανάμνηση των Θηβαίων νεκρών, λοιπόν, στήθηκε στην είσοδο της πόλης λιοντάρι ύψους 5,5 μέτρων. Τμήματα του επιτύμβιου αυτού μνημείου βρέθηκαν το 1818 και συμπληρώθηκαν ώστε να αποκατασταθεί το λιοντάρι στο βάθρο του.
Ήμασταν, μάλιστα, πολύ τυχεροί, καθώς στο τσακ προλάβαμε ανοιχτό το Αρχαιολογικό Μουσείο της περιοχής με σημαντικά ευρήματα από τους προϊστορικούς έως τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους.
Αυτή η εκδρομή τα είχε όλα και η επιστροφή δεν ήταν καθόλου κουραστική. Μόλις μιάμιση ώρα…
Το σχόλιο του Χρήστου: Ανέλπιστα ενδιαφέρουσα και όμορφη η εξόρμηση. Πολύ το διασκέδασαν και τα παιδιά. Κι αν ο μεγαλοπρεπής λέοντας ξεχωρίζει στη Χαιρώνεια, στον Ορχομενό ξετρελαθήκαμε όλοι με το ηλιακό ρολόι. Γι αυτό λοιπόν θα σας πούμε μερικά ακόμα χρηστικά αντί για περισσότερα σχόλια. “Αχ αυτό το ρολόι”. Τη μεγαλύτερη εντύπωση σε μικρούς και μεγάλους έκανε το ηλιακό ρολόι που βρίσκεται στο νότιο τοίχο του ναού της κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίας της Σκριπούς) σκαλισμένο σε ενα μαρμάρινο δομικό λίθο. Η αλήθεια είναι ότι δεν το βρίσκεις με την πρώτη ματιά και σίγουρα δεν θα το προσέξεις αν προηγουμένως δεν σε έχουν ενημερώσει για την ύπαρξή του. Αν φτάσετε παρέα με μικρά παιδιά δείτε το σαν παιχνίδι και συναγωνιστείτε για το ποιος θα το το εντοπίσει πρώτος. Εμείς κάναμε δύο φορές το γύρο του ναού για να το βρούμε.
Είναι ένα από τα ωραιότερα κατακόρυφα βυζαντινά ρολόγια και το αρχαιότερο στον Ελλάδικό χώρο. Κατασκευάστηκε το 984 μΧ. Διαιρεί την ημέρα σε έντεκα τομείς. Η οριζόντια άνω γραμμή αντιπροσωπεύει τον ορίζοντα δηλαδή το μεσημέρι στον ηλιακό χρόνο. Ο ήλιος κατά τη διάρκεια της ημέρας πέφτει στον μεσημβρινό που αντιστοιχεί σε εκείνη την ώρα της ημέρας. Δυστυχώς λείπει ο γνώμονας απο το ρολόι αλλά πειραματιστήκαμε με τον Βαγγέλη και τη Μαριλή κρατώντας ένα κλαδί.
Την ουσιαστική λειτουργία πάντως του ρολογιού με τη βοήθεια του ήλιου την κατάλαβαν τα παιδιά και το διασκεδάσαμε όλοι πολύ.
Μάιος 2018