Οι Ενετοί (16ο αι.) αντικατέστησαν τα πρώτα τείχη που έκτισαν οι Φράγκοι τον 14ο αιώνα, εν όψη της οθωμανικής απειλής και επειδή ήταν πολύ παλιά και δεν μπορούσαν να προστατεύσουν την πόλη από νέα όπλα, π.χ. πυροβολικό. Επίσης, αποφάσισαν να αλλάξουν τον ρου του Πεδιαίου ποταμού που περνούσε μέσα από τη Λευκωσία, για να τον χρησιμοποιήσουν ως ακόμη ένα εμπόδιο για τους εισβολείς Οθωμανούς.
Για να κτιστούν τα νέα τείχη, τα οποία θα προστάτευαν κυρίως τα σπίτια των ευγενών, θα έπρεπε να καταστραφούν 1800 σπίτια, 80 εκκλησίες, 2 μοναστήρια και ένας μεγάλος αριθμός κήπων και περβολιών. Δέκα χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι, σε αξιοθρήνητη κατάσταση, χωρίς ιδιαίτερη πρόνοια για την περίθαλψη τους. Ο ίδιος ο αρχιτέκτονας λέει: «παράπονα και οδυρμοί γέμιζαν τα αυτιά μου» και «έχω την εντύπωση ότι βρίσκομαι στην Κόλαση ή ακόμη καλύτερα στο σπίτι του Διαβόλου».
Τα τείχη έχουν κυκλικό, αστεροειδές σχήμα, περίμετρο 3 μίλια και 11 προμαχώνες (όσες και οι επαρχίες της Κύπρου τότε), σε σχήμα καρδιάς και περιβάλλονται από 80 μέτρα πλάτους τάφρο. Οι προμαχώνες πήραν τα ονόματα των οικογενειών που χρηματοδότησαν το έργο. Για την ιστορία, τα τείχη είχαν πολλές αδυναμίες και δεν προστάτευσαν τελικά την πόλη από τους εισβολείς.
Όταν αργότερα κατέλαβαν την πόλη οι Οθωμανοί, κάλυψαν το πάνω μέρος των τειχών με πέτρες. Τα πρώτα έργα συντήρησης τα έκαναν οι Άγγλοι, οι οποίοι κήρυξαν τα τείχη ως αρχαίο μνημείο το 1936. Η τάφρος έχει διάφορες χρήσεις, όπως κήπος, χώρος αθλητισμού, χώρος γλυπτικής, χώρος στάθμευσης κλπ. Τα τείχη έχουν τρεις πύλες: την πύλη Πάφου, την πύλη Κερύνειας (βρίσκεται στο κατεχόμενο μέρος της Λευκωσίας) και την πύλη Αμμοχώστου που ήταν η πιο μεγάλη και ονομάστηκε επίσης και πόρτα Τζουλιάνα προς τιμή του αρχιτέκτονα Τζούλιο Σαβορνιάνο.
Όσοι θέλετε να μάθετε περισσότερα για την Κύπρο εισηγούμαι να πάτε στις ξεναγήσεις που διοργανώνει η ιστορικός, αρχαιολόγος Άννα Μαραγκού (www.historiccyprus.com), από τα βιβλία της οποίας πήρα τα πιο πάνω στοιχεία.
Κείμενο – Φωτογραφίες: Στέλλα Στυλιανού